Ατονική Μουσική, Γ΄ γυμν. Χορού
Επιμέλεια παρουσίασης: 31/1/2022
Edgar Varèse, Desérts
Α. Κ. (Γ Χορού), 15 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Varese - Deserts
Edgar Varèse
Ο Εντγκάρ Βικτόρ Ασίλ Σαρλ Βαρέζ (Edgard Victor Achille Charles Varèse ή Edgar Varèse, Παρίσι 22 Δεκεμβριου 1883 – Νέα Υόρκη 6 Νοεμβρίου 1965) ήταν γαλλικής καταγωγής Αμερικανός συνθέτης, από τους σημαντικότερους του 20ού αιώνα. Οι ριζοσπαστικές του ιδέες πάνω στον ορισμό της μουσικής όπως τουλάχιστον την αντιλαμβανόταν ο ίδιος, καθώς και οι «προφητικές» για την εποχή συνθέσεις του, τον κατατάσσουν -δικαίως- ανάμεσα στους πρωτοπόρους εκφραστές της έντεχνης δυτικής μουσικής, ιδιαίτερα μετά την δεκαετία του 1950. Η επιρροή που άσκησε στα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής του 20ού αιώνα είναι καταλυτική.
Deserts
Το Deserts (1950–1954) είναι ένα κομμάτι για 14 πνευστά (χάλκινα και ξύλινα πνευστά), 5 κρουστά, 1 πιάνο και ηλεκτρονική κασέτα. Τα κρουστά όργανα αξιοποιούνται για την ηχητική τους δυνατότητα, αντί να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως συνοδεία. Σύμφωνα με τον Varèse, ο τίτλος του κομματιού αφορά «όχι μόνο τις φυσικές ερήμους της άμμου, της θάλασσας, των βουνών και του χιονιού, το διάστημα, τους ερημικούς δρόμους της πόλης… αλλά και τον μακρινό εσωτερικό χώρο όπου ο άνθρωπος είναι μόνος σε έναν κόσμο μυστηρίου και ουσιαστικής μοναξιάς.
Το κομμάτι δημιουργήθηκε ως soundtrack σε μια μοντερνιστική ταινία Σύμφωνα με το “Blue” Gene Tyranny:
“Αναγνωρίζεται πλέον ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα αληθινά ουμανιστικής μουσικής.” Έχει περιγραφεί… ως ατονική, αθεματική,… αμοτιβική” και η ενορχήστρωσή του έχει χαρακτηριστεί “λεπτή”.
Με ηλεκτρονικά τμήματα βασισμένα σε εργοστασιακούς ήχους και κρουστά, ο Varèse ξεκίνησε τη σύνθεση το 1953 (ή το 1952) με το ανώνυμο δώρο ενός μαγνητοφώνου Ampex, δούλεψε περαιτέρω το κομμάτι στο στούντιο του Pierre Schaeffer στο Radiodiffusion-Télévision Française και το αναθεώρησε στο Columbia-Princeton Electronic Music Center. Τα ηλεκτρονικά τμήματα συντέθηκαν αργότερα και το κομμάτι μπορεί να εκτελεστεί χωρίς αυτά, μειώνοντας τη διάρκειά του κατά επτά λεπτά.
Η πρώτη παράσταση της συνδυασμένης σύνθεσης ορχηστρικού και μαγνητοφώνου δόθηκε στο Théâtre des Champs-Élysées στο Παρίσι στις 2 Δεκεμβρίου 1954, με τον Hermann Scherchen να διευθύνει και τον Pierre Henry υπεύθυνο για το μέρος της ταινίας. Αυτή η παράσταση ήταν μέρος μιας συναυλίας μετάδοσης της ORTF, μπροστά σε ένα εντελώς απροετοίμαστο και κυρίως συντηρητικό κοινό, με τα Deserts σφηνωμένα ανάμεσα σε κομμάτια του Μότσαρτ και του Τσαϊκόφσκι. Έλαβε μια ζωηρή αντίδραση τόσο από το κοινό όσο και από τον Τύπο.Ο Igor Stravinsky συμπλήρωσε το κομμάτι, μιλώντας θετικά για τη «φόρμα του κομματιού που βασίζεται σε μοτίβα επανάληψης και συχνότητας». Επιπλέον, εκτίμησε την προσπάθεια συνδυασμού της ζωντανής ορχηστρικής μουσικής με την ηλεκτρονική ηχογράφηση και τη θεώρησε «την πιο πολύτιμη εξέλιξη στη μεταγενέστερη μουσική του Varèse».
Luciano Berio, Sinfonia
Β. Β. (Γ Χορού), 11 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Luciano Berio - SINFONIA, with Roomful of Teeth, Eduardo Leandro, SBSO
Luciano Berio
Ο Luciano Berio γεννήθηκε στις 24 Οκτώβρη του 1925 στην Oneglia στις ακτές της Λιγουρίας της Ιταλίας και απεβίωσε στις 27 Μαΐου του 2003. Διδάχτηκε να παίζει πιάνο από τον παππού του και τον πατέρα του που ήταν και οι δύο οργανοπαίχτες, όμως εξαιτίας ενός τραυματισμού που είχε στο χέρι του κατά τη διάρκεια που βρισκόταν στον στρατό, σταμάτησε τα μαθήματα και ασχολήθηκε περισσότερο με την σύνθεση. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Berio σπούδασε στο Ωδείο του Μιλάνου. Το 1952 πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να σπουδάσει με τον Luigi Dallapiccola στο Tanglewood, από τον οποίο κέρδισε ενδιαφέρον για τον σειριαλισμό. Τέλος, το 2000 έγινε Πρόεδρος και επιστάτης στην Accademia Nazionale di Santa Cecilia στη Ρώμη και συνέχισε να είναι ενεργός ως μαέστρος και ως συνθέτης μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ο Ιταλός αυτός συνθέτης διακρίθηκε τόσο για το πειραματικό του έργο, ιδίως για τη σύνθεση του 1968 Sinfonia και τη σειρά βιρτουόζων σόλο κομματιών του με τίτλο Sequenza, όσο και για την πρωτοποριακή του δουλειά στην ηλεκτρονική μουσική. Τα έργα του όπως ήταν το Thema (Omaggio a Joyce) (1958) και μεταγενέστερα το Visage (1961), επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την ιστορία της μουσικής.
Sinfonia
Το πιο διάσημο έργο του Berio, η Sinfonia συντέθηκε το 1968–69 για ορχήστρα και οκτώ ενισχυμένες φωνές. Είναι ένα μουσικά καινοτόμο κλασσικό έργο με πολλούς τραγουδιστές να σχολιάζουν μουσικά (και άλλα) θέματα καθώς το κομμάτι ανατρέπεται και γυρίζει μέσα από ένα φαινομενικά νευρωτικό ταξίδι παράφωνων αποσπασμάτων. Το έργο αρχικά ανατέθηκε από την φιλαρμονική της Νέας Υόρκης για την 125η επέτειό της και πρωτοπαρουσιάστηκε στις 10 Οκτωβρίου 1968 από την ορχήστρα και τους Swingle Singers, με διεύθυνση του Berio. Άλλες σημαντικές εκτελέσεις του Sinfonia ήταν το 1969 από τη Συμφωνική Ορχήστρα Ραδιοφωνίας Νοτιοδυτικής Γερμανίας υπό τη διεύθυνση του Ernest Bour και στη συνέχεια στο Λονδίνο στη συναυλία Promenade στις 22 Ιουλίου, με την Συμφωνική Ορχήστρα του BBC.
Στο συγκεκριμένο βίντεο, το έργο παίχτηκε στο Κέντρο Τεχνών Staller τον Οκτώβρη του 2016 από την Συμφωνική Ορχήστρα Stony Brook, με μαέστρο τον Εντουάρντο Λεάντρο και σολιστ τους Roomful of Teeth.
Ακουστική εντύπωση
Στην αρχή η μουσική είναι σιγανή και μετά από μερικά δευτερόλεπτα αρχίζει και γίνεται έντονη. Υπάρχουν διάφορα είδη φωνών (ψηλή, μπάσα μεσαία), οι οποίες δεν συγχρονίζονται ούτε ακούγονται την ίδια στιγμή, κάτι το οποίο συμβαίνει και με τα μουσικά όργανα. Η αλήθεια είναι πως, η συχνή μεταβολή του ρυθμού μου προκαλεί λίγο άγχος, τρόμο αλλά και εκνευρισμό σε κάποια σημεία. Παρόλα αυτά, στο δικό μου αυτί το συγκεκριμένο έργο δεν ακούγεται άσχημα. Αν και δεν έχω καθόλου εμπειρία στο κομμάτι της ατονικής μουσικής πιστεύω πως ακολουθείται στα περισσότερα σημεία η ατονικότητα. Τέλος, θεωρώ πως αυτό το είδος μουσικής θα ταίριαζε αρκετά σε ένα θρίλερ και σίγουρα θα πήγαινα να το παρακολουθήσω.
Ο τίτλος Sinfonia πρέπει να γίνει κατανοητός με την ετυμολογική του έννοια ότι «ηχούν μαζί» οκτώ φωνές και όργανα ή, με μια ευρύτερη έννοια, «ηχούν μαζί» διαφορετικά πράγματα, καταστάσεις και νοήματα. Η αντίληψη και η κατανόηση του έργου δεν θεωρούνται ποτέ δεδομένες γι’ αυτό και είναι τόσο ξεχωριστό.
Επίλογος
Μέσα από αυτήν την εργασία ανακάλυψα ένα πολύ ενδιαφέρον είδος μουσικής, την ατονική. Επειδή ήταν η πρώτη επαφή μου με αυτό το είδος συνάντησα δυσκολίες αλλά τις αντιμετώπισα εύκολα μέσω των οδηγιών σας και του διαδικτύου.
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Sinfonia_(Berio)
https://en.wikipedia.org/wiki/Luciano_Berio
Alban Berg, Violin Concerto
Δ. Α. (Γ Χορού), 15 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Berg: Violin concerto - Perlman, Ozawa: BSO
Alban Berg: Βιογραφικό και Συνολικό Έργο
Ο Άλμπαν Μπεργκ (Alban Berg - Άλμπαν Μαρία Γιοχάννες Μπεργκ), γεννήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου του 1885 και απεβίωσε στις 24 Δεκεμβρίου του 1935). Ήταν Αυστριακός συνθέτης, πιανίστας, μουσικός και λιμπρετίστας. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Ερμηνευτικών Τεχνών και απέκτησε μία κόρη σε ηλικία 17 ετών, ενώ πολύ αργότερα παντρεύτηκε την Χελένε Μπέργκ. Ο Άλμπαν Μπεργκ υπήρξε μέλος μιας ελίτ διανοουμένων και καλλιτεχνών στη Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, κατά την περίφημη περίοδο που έμεινε γνωστή ως “Το γύρισμα του αιώνα”, δίνοντας το όνομά της στον καλλιτεχνικό εκείνο κύκλο.
Στα παιδικά του χρόνια ενδιαφερόταν περισσότερο για τη λογοτεχνία και λιγότερο για τη μουσική όμως ξεκίνησε να συνθέτει μουσική ως αυτοδίδακτος σε ηλικία δεκαπέντε χρονών. Δεν είχε ιδιαίτερη μουσική κατάρτιση, έως ότου έγινε μαθητής του Άρνολντ Σένμπεργκ, ο οποίος αποτέλεσε για αυτόν δάσκαλο, μέντορα αλλά και πατρικό πρότυπο. Μαζί του, παρακολούθησε μαθήματα Αντίστιξης, Θεωρίας και Αρμονίας και ξεκίνησε μαθήματα σύνθεσης. Οι πρώιμες συνθέσεις του περιλαμβάνουν πέντε σχεδιάσματα για Σονάτες για πιάνο, και Λήντερ δηλ. τραγούδια, από τα οποία τα πιο γνωστά είναι τα Επτά Πρώιμα Τραγούδια (Sieben Fruhe Lieder).
Ως μαθητής του Σαίνμπεργκ ο Μπεργκ υιοθέτησε την άποψη -που κληροδότησε και στους δικούς του μαθητές, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Αντόρνο- ότι η ενότητα μιας σύνθεσης επιτυγχάνεται ανάλογα με το αν τα μορφολογικά της μοτίβα προκύπτουν από ένα κυρίαρχο μορφολογικό μοτίβο ή μια κεντρική μουσική ιδέα. Η συγκεκριμένη άποψη εξελίχθηκε σε μια από τις θεμελιώδεις αρχές του δωδεκαφθογγισμού.
Κοντσέρτο για Βιολί
Το ελεγειακό “κονσέρτο για Βιολί”, είναι το πιο γνωστό έργο του Άλμπαν Μπέργκ, το οποίο κυκλογόρησε το 1935 και προσαρμόζει με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τρόπο στο προσωπικό ύφος του συνθέτη την δωδεκαφθογγική τεχνική του Άρνολντ Σένμπεργκ, αποτελώντας με αυτόν τον τρόπο έναν έξοχο συνδυασμό καθαρής ατονικότητας με αρμονικά περάσματα που παραπέμπουν σε τονικές αρμονίες. Στο έργο αυτό, ο Μπεργκ ενσωματώνει επίσης αναφορές στην μουσική παράδοση άλλων εποχών, όπως σε χορικά έργα του Μπαχ ή σε ένα παραδοσιακό τραγούδι από την Καρινθία. Το έργο αυτό είναι αφιερωμένο στη Μανόν, την κόρη του αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους και της Άλμα Μάλερ, η οποία πέθανε σε νεαρή ηλικία.
Ο Μπεργκ το συνέθεσε κατόπιν παραγγελίας του βιολονίστα Λούις Κράσνερ και έγινε το τελευταίο έργο που ολοκλήρωσε. Ο Krasner ερμήνευσε το σόλο μέρος στην πρεμιέρα στο Palau de la Música Catalana της Βαρκελώνης, στις 19 Απριλίου 1936, μετά το θάνατο του συνθέτη. ### Όργανα που παίζουν
Το κονσέρτο παίζεται για 2 φλάουτα (και τα δύο διπλασιάζονται ως πίκολο), 2 όμποε (ένα διπλασιάζεται ως cor anglais), άλτο σαξόφωνο (διπλασιάζεται ως 3ο κλαρίνο), 2 κλαρίνα, μπάσο κλαρίνο, 2 φαγκότα, κοντραμπάσο, 4 κόρνα, 2 τρομπέτες , 2 τρομπόνια, τούμπα, τιμπάνι, κρουστά, άρπα και έγχορδα.
Μέρη κονσέρτου:
1ο μέρος:
Andante (Prelude) = εισαγωγή
Allegretto (Scherzo) = παιχνιδιάρικο/χορός
1ο μέρος Andante- Allegretto: το 1ο μέρος αποτελεί την εισαγωγή του κονσέρτου όπου έχει ρυθμό 4/4, έχει στοιχεία παιχνιδιάρικα, σαν χορός και κορυφώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Βίντεο από το 1ο μέρος:
Violin Concerto -‘To the Memory of an Angel’: I. Andante - Allegretto
2ο μέρος:
Allegro (Cadenza) = φωνητκό/εκκλησισαστικές φωνές
Adagio (Chorale Variations)
Βίντεο 2ο: Alban Berg - Concerto for Violin (Akiko Suwanai with Pierre Boulez) | Lucerne Festival, 2003
Σε αυτό το βίντεο, το έργο παρουσιάστηκε από την Ορχήστρα Νέων “Gustav Mahler”, στο φεστιβάλ της Λουκέρνης το 2003. Αποτέλεσε μέρος της συμφωνικής συναυλία της ορχήστρας νέων Gustav Mahler υπό τη διεύθυνση του Pierre Boulez.
Ο Pierre Boulez - αναμφίβολα μια από τις σημαντικότερες μορφές της μουσικής της εποχής μας - διευθύνει την Ορχήστρα Νέων Gustav Mahler. Το σύνολο ιδρύθηκε το 1986 με πρωτοβουλία του μαέστρου Claudio Abbado και αποτελείται από μουσικούς κάτω των 26 ετών από όλες τις χώρες της Ευρώπης. Η σολίστ Akiko Suwanai, είναι η νεότερη αποδέκτης του πρώτου βραβείου (1990) στην ιστορία του Διεθνούς Διαγωνισμού Τσαϊκόφσκι.
Εντυπώσεις
Το έργο αυτό είναι ένα “φθινοπωρινό Ρέκβιεμ”. Ένα έργο που ξεκινά σας ξύπνημα και εξελίσσεται σε έναν διαρκή θρήνο. Τα όργανα ανεβάζουν και κατεβάζουν διαρκώς την έντασή τους δημιουργώντας ένα κλίμα τραγωδίας. Η σημαντικότερη παρατήρηση είναι ο μόνιμος και ταραχώδης διάλογος του βιολιού με την ορχήστρα.
Επίλογος
Από αυτή την εργασία έμαθα να αξιοποιώ τις πληροφορίες από το διαδίκτυο σε συνδυασμό με τις πληροφορίες του μαθήματος και να αναλύω και τη ζωή ενός συνθέτη αλλά και το έργο του. Πήρα νέες γνώσεις για ένα έργο όσο αναφορά τα μέρη του, τα όργανα που παίζουν και την ανάγνωση μίας παρτιτούρας.
Νίκος Σκαλκώτας, Ιστορικά Στοιχεία
Μ. Κ. (Γ Χορού), 15 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο:Νίκος Σκαλκώτας -Nikos Skalkotas- Five Greek Dances for String Orchestra
Πέντε ελληνικοί χοροί για Έγχορδα, από το έργο “36 ελληνικοί χοροί” (τονικό έργο).
Ηπειρώτικος
Κλέφτικος
Αρκαδικός
Τσάμικος
Κλέφτικος
Νίκος Σκαλκώτας
Ο Νίκος Σκαλκώτας γεννήθηκε στη Χαλκίδα στις 21 Μαρτίου 1904. Καταγόταν από την Τήνο και προερχόταν από οικογένεια μουσικών. Από την ηλικία των πέντε ετών άρχισε να μαθαίνει βιολί με τον θείο του και το 1910 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα για να του προσφέρει την ευκαιρία πληρέστερης μουσικής μόρφωσης. Γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών και το 1918 αποφοίτησε με την ανώτατη διάκριση δηλαδή κέρδισε χρυσό μετάλλιο για την ερμηνεία του στο «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπετόβεν. Τα επόμενα χρόνια έπαιζε βιολί σε διάφορες εκδηλώσεις, ενώ ποιήματά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νουμάς».
Το 1921 λαμβάνει υποτροφία από το Ίδρυμα Αβέρωφ για ανώτερες σπουδές βιολιού στο Βερολίνο. Γρήγορα, όμως, θα προσανατολιστεί στη σύνθεση, με δασκάλους τον Κουρτ Βάιλ, τον Φίλιπ Γιάρναχ και τον «πάπα της πρωτοπορίας» Άρνολντ Σένμπεργκ (Arnold Schönberg), ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα. Μαζί του έμεινε ως το 1931, χάρη σε νέα υποτροφία που του προσέφερε ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Παράλληλα, έπαιζε βιολί σε ελαφρές ορχήστρες για να συμπληρώνει το εισόδημά του.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο έγραψε πάνω από 70 έργα, τα περισσότερα από τα οποία χάθηκαν. Παρά την εκτίμηση που έτρεφε στον Σένμπεργκ, δεν ακολούθησε τυφλά το δωδεκαφθογγικό σύστημα του δασκάλου του, αλλά ανέπτυξε μια δική του απόλυτα πρωτότυπη παραλλαγή. Το 1931, μια έντονη συναισθηματική κρίση προκάλεσε τη διακοπή της σχέσης του με τη Γερμανίδα σύντροφό του, τη βιολονίστρια Ματίλντε Τέμκο, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την Άρτεμη και ένα βρέφος που χάθηκε στη γέννα. Τον Μάιο του 1933 επέστρεψε στην Ελλάδα, τον ίδιο ακριβώς μήνα που ο δάσκαλός του Άρνολντ Σένμπεργκ έπαιρνε τον δρόμο της εξορίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, μη αντέχοντας την καταπίεση των Ναζί.
Στα μουσικά πράγματα της χώρας κυριαρχούσαν άνθρωποι συντηρητικών αντιλήψεων, που σχετίζονταν με τη λεγόμενη «Εθνική Σχολή» και δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν τις νέες μουσικές προτάσεις του Σκαλκώτα. Ισχυριζόντουσαν ότι έγραφε ακαταλαβίστικη μουσική, που ήταν αντίθετη με τους κανόνες που διδάσκονταν στα ωδεία. Ο μουσικολόγος και βιογράφος του Σκαλκώτα Γ. Γ. Παπαϊωάννου πιστεύει ότι το πληθωρικό του ταλέντο θα τους επισκίαζε και θα τους εξοστράκιζε από τις «καρέκλες» τους. Όλες οι πόρτες ήταν κλειστές για τον Σκαλκώτα. Για να ζήσει καταδέχεται να παίξει βιολί σε ένα από τα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας και αργότερα στις Ορχήστρες της Λυρικής και της Ραδιοφωνίας, παρά την αναμφισβήτητη αξία του ως βιολονίστα. Ως αντίδοτο, άρχισε να συνθέτει πυρετωδώς: Από το 1935 και ως το 1945 είχε γράψει πάνω 100 έργα. Κλεισμένος στον δικό του κόσμο και αποκομμένος εντελώς από τις ευρωπαϊκές τάσεις ανέπτυξε ένα δικό του, εντελώς προσωπικό ύφος.
Το 1946 παντρεύτηκε την πιανίστρια Μαρία Παγκαλή κι ένα χρόνο αργότερα ήρθε στη ζωή ο γιος τους Αλέκος, που διακρίθηκε ως ζωγράφος. Ακολούθησε μια νέα περίοδος δημιουργικής σιωπής, αλλά από το 1949 άρχισε να συνθέτει με τους παλιούς του ρυθμούς νέα έργα και να ενορχηστρώνει παλιότερα. Πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 1949 από επιπλοκές που προκάλεσε η αμελημένη περισφιγμένη κήλη του. Δύο ημέρες αργότερα γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, Νίκος, γνωστός ως πρωταθλητής Ελλάδας στο σκάκι.
Ο Σκαλκώτας πέθανε τελείως άγνωστος και όσο ζούσε δεν άκουσε κανένα από τα έργα του να παίζεται, εκτός από ελάχιστες εκτελέσεις των 36 Ελληνικών Χορών. Ο Σκαλκώτας ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά το θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ. Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), που ίδρυσαν την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα» για να διαφυλάξουν και να διαδώσουν το έργο του, που περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα. Το 60% των προχωρημένων έργων του ακολουθεί ένα δικής του επινόησης δωδεκαφθογγικό σύστημα, ενώ το 40% ανήκει σε άλλα, «ελεύθερα» συστήματα σύνθεσης.
Σήμερα, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται ένας από τους σημαντικούς συνθέτες του 20ού αιώνα. Ήταν Έλληνας συνθέτης της σύγχρονης κλασικής μουσικής και μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής και είχε επιρροές τόσο από την κλασική μουσική όσο και από την Ελληνική παραδοσιακή μουσική.
Anton von Weber, Σονάτα για Τσέλο και Πιάνο
Μ. Μ. (Γ Χορού), 14 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Anton von Webern: Sonata per violoncello e pianoforte (1914)
Anton von Weber
Ο Maria Friedrich Ernst von Weber γεννήθηκε στη Βιέννη. Ήταν το ένατο παιδί από δέκα παιδιά από τους δύο γάμους του πατέρα του. Από μικρός ο Karl συνήθισε τη μόνιμη νομαδική ζωή. Από την παιδική του ηλικία, μεγάλωσε ως ένα άρρωστο, αδύναμο αγόρι. Λόγω σωματικών αναπηριών, ήταν πιο στοχαστικός και αποτραβηγμένος από τους συνομηλίκους του. Σπούδασε σύνθεση υπό τον Arnold Schönberg όπου συναντήθηκε με τον Alban Berg. Και οι δύο αυτές σχέσεις θα ήταν οι πιο σημαντικές στη ζωή του για τη διαμόρφωση της δικής του μουσικής κατεύθυνσης. Μετά την αποφοίτησή του, ανέλαβε θέσεις σε θέατρα διαφόρων πόλεων όπως το Ischl, Teplitz, Danzig, Stettin και Πράγα πριν από την επιστροφή του στη Βιέννη. Εκεί βοήθησε τον Σένμπεργκ στην εταιρεία του για ιδιωτικές μουσικές παραστάσεις από το 1918 έως το 1922 και διεύθυνε τη “Συμφωνική Ορχήστρα Εργαζομένων της Βιέννης” από 1922 έως το 1934.
Σονάτα για Τσέλο και Πιάνο -Ιστορικά στοιχεία
Αρκετά προσχέδια κινημάτων σονάτας χρονολογούνται από αυτήν την περίοδο και πιστεύεται ότι το Op. 1 ακολούθησε από αυτά τα προσχέδια. Η ακριβής ημερομηνία σύνθεσης είναι άγνωστη. Αν και η δεύτερη επανέκδοση της παρτιτούρας φέρει την ημερομηνία 1908. Πηγές προτείνουν ότι η Σονάτα δεν συντέθηκε παρά την άνοιξη ή το καλοκαίρι του 1909 (Scheideler, 2006).
Η πρεμιέρα της Σονάτας για πιάνο, Op. 1 δόθηκε στη Βιέννη στις 24 Απριλίου 1911 από την Etta Werndorff. Σε εκείνη τη συναυλία παίχτηκαν επίσης και άλλα έργα των Berg και Anton Webern. Ο πιανίστας Léo-Pol Morin ερμήνευσε το έργο για την πρεμιέρα του στο Παρίσι το 1922. Το έργο υπέστη αλλαγές για επανέκδοση το 1920 και περαιτέρω αλλαγές έγιναν το 1925 για τη δημοσίευση μιας “αναθεωρημένης έκδοσης” Ibid. Η 1 Σονάτα για πιάνο σίγουρα δεν αναγνωρίζεται για εξαιρετικές ηχογραφήσεις. Ωστόσο, η παθιασμένη και πειστική ερμηνεία της Allison Brewster Franzetti διατηρείται εύκολα στην εκλεκτή “παρέα” των Gould, Perahia, Aimard και Uchida. Η ρητορική ανησυχία της μουσικής δικαιολογεί πλήρως την οργανική άμπωτη και ροή που προκαλείται από τις διακυμάνσεις του ρυθμού του Franzetti. Ταυτόχρονα, φέρνει πολύχρωμη υφική ποικιλομορφία και χαρακτήρα στην περίπλοκη πολυφωνία του Berg, με αποτέλεσμα ακόμη και οι λαμπρές κορυφώσεις του τμήματος ανάπτυξης να ηχούν με απόλυτη σαφήνεια.
Δομή
Η σονάτα δεν είναι στην τυπική κλασική μορφή τριών ή τεσσάρων αντιθετικών κινήσεων, αλλά αποτελείται από μια ενιαία κίνηση που επικεντρώνεται στο κλειδί του Β ελάσσονα. Ο Μπεργκ αρχικά σκόπευε η Σονάτα να είναι ένα πιο παραδοσιακό έργο πολλών κινήσεων, το άνοιγμα που ακολουθείται από μια αργή κίνηση και ένα φινάλε. Ωστόσο, για μεγάλο χρονικό διάστημα του έλειπε κάποια ιδέα για αυτά τα άλλα κινήματα. Ο Berg στράφηκε στον Schoenberg, ο οποίος σχολίασε ότι η έλλειψη έμπνευσης σήμαινε ότι “ο Berg είχε πει ό,τι έπρεπε να πει”. Ακολουθώντας τη συμβουλή του Schoenberg, ο Berg αποφάσισε να δημοσιεύσει το τελειωμένο κίνημα και να το αφήσει να μείνει μόνο του.
Άλλες εκτελέσεις:
Παρόλο που το κομμάτι έχει το ονομαστικό κλειδί σε Β ελάσσονα, ο Berg χρησιμοποιεί συχνά χρωματισμό, κλίμακες ολόκληρων τόνων και περιπλανώμενα βασικά κέντρα, δίνοντας στην τονικότητα μια πολύ ασταθή αίσθηση, η οποία λύνεται μόνο στις τελευταίες μπάρες [σ.τ.δ: μέτρα]. Η δομή του κομματιού είναι παραδοσιακή μορφή σονάτας, με έκθεση, ανάπτυξη και ανακεφαλαίωση. Ωστόσο, η σύνθεση βασίζεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στην ιδέα του Arnold Schoenberg για την «ανάπτυξη παραλλαγής», μια μέθοδο για τη διασφάλιση της ενότητας ενός μουσικού κομματιού αντλώντας όλες τις πτυχές μιας σύνθεσης από μια ενιαία ιδέα. Σε αυτή την περίπτωση, μεγάλο μέρος της σύνθεσης μπορεί να ανιχνευθεί στις δύο εναρκτήριες χειρονομίες. Ακούγεται πως ο τίτλος δεν είναι sonata αλλά piece. Χρονολογείται από μια εποχή που ο Webern έψαχνε έναν τρόπο να δομήσει την ατονικότητα και έγραψε πολύ σύντομα κομμάτια.
Ακουστική εντύπωση
Πρωταγωνιστές του έργου αποτελεί το πιάνο και το βιολοντσέλο που ξεχωρίζουν μέσα σε αυτό. Από την αρχή του έργου υπάρχουν πολλές ρυθμικές αλλαγές είτε αυτές προκαλούν κάτι πιο ξέγνοιαστο, είτε κάτι πιο σοβαρό. Στο 1ο λεπτό παρατηρούμε μία μεγάλη αλλαγή του έργου. Οι νότες γίνονται πιο απαλές, σιγανές και με μεγαλύτερη διάρκεια, ενώ θα λέγαμε ότι υπάρχει και μια “παύση”. Μέσα σε 30 δευτερόλεπτα όμως τα όργανα επανέρχονται στην αρχική τους στάση όπου οι νότες προκαλούν στους ακροατές κάτι το μυστήριο. Παρόλο που το έργο δημιουργεί κυρίως κάτι το μυστηριώδες και παράξενο, η ανάμειξη των οργάνων αφήνει κάτι το ναζιάρικο και έντονο, που κρατάει τον ακροατή σε γρήγορη. Βρίσκω ιδιαίτερα δελεαστικές τις αλλαγές που γίνονται στο έργο ώστε να μην αφήνουν τον ακροατή να βαρεθεί, αλλά αντιθέτως να του κινήσουν το ενδιαφέρον να το ακούσει μέχρι το τέλος. Παρόλο που αυτό το είδος μουσικής δεν με ελκύσει, είναι ένα ευχάριστο άκουσμα που δεν με κούρασε.
Επίλογος
Τέλος, θέλω να επιστήσω την προσοχή μου στο γεγονός πως ο Weber παρόλο που μεγάλωσε ως ένα ανάπηρο παιδί, κάτι που του στεκόταν εμπόδια για μια βατή ζωή σαν τη δικιά μας, εκείνος κατάφερε να γίνει ένας γνωστός και επιτυχημένος συνθέτης και να κάνει το όνειρο του πατέρα του πραγματικότητα. Θαυμάζω την επιμονή και τη θέληση αυτού του ανθρώπου καθώς δεν δείλιασε να πάρει τη ζωή στα χέρια του και να την εκμεταλλευτεί, παρά τις επιπλέον δυσκολίες που του έδωσε η φύση. Όσον αναφορά τις δυσκολίες που συνάντησα, η εύρεση των πληροφοριών ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Πολλά sites δεν μου επέτρεπαν την είσοδο ενώ άλλα δεν είχαν αρκετές πληροφορίες για να καλύψουν τις ανάγκες της εργασίας. Ακόμη, οι γνώσεις μου πάνω στη μουσική είναι ελάχιστες κάτι που δεν διευκόλυνε τη διαδικασία της εργασίας. Κράτησα όμως κάποιες γνώσεις που με βοήθησαν να κατανοήσω κάποια πράγματα καλύτερα!
Michel Plourde, Fear of drowning
Ντ. Ε. (Γ Χορού), 13 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Fear of Drowning -a music concrete piece- by Michel Plourde
Michel Plourde
Ο Michel Plourde είναι ένας συνθέτης, μουσικός ο οποίος ζει στο Toronto του Καναδά. Διδάσκει μουσική για το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Trebas. Σπούδασε μουσική στο St. Michael’s Choir School και στο Humber College και έχει γράψει και παίξει σε πολλά είδη, από avant guard & classical μέχρι jazz, folk, rock & punk. Όπως ισχυρίζεται έχει καλές μουσικές ευαισθησίες και «μεγάλα αυτιά», και ως εκ τούτου έχει λάβει το ψευδώνυμο «Spock». Έχει 45 χρόνια σπουδών και έως 35 χρόνια πρακτικής εφαρμογής στη σύνθεση, την εκτέλεση, τη διασκευή, τη διεύθυνση, την ηχογράφηση, τη μηχανική, την έρευνα, τη διόρθωση και τη διδασκαλία. Ακόμα έχει συνθέσει, διασκευάσει, ενορχηστρώσει και διευθύνει για σκηνή, ραδιόφωνο, κινηματογράφο ή τηλεόραση.
Fear of drowning
Το κομμάτι αυτό είναι ένα μουσικό “συγκεκριμένο” [σ.τ.δ: “συγκεκριμένης” μουσικής] κομμάτι που συνέθεσε, ερμήνευσε και ηχογράφησε το 1985 ως εργασία σύνθεσης ενώ σπούδαζε μουσική στο Humber College με τον Tony Mergel. Η αποστολή ήταν η χρήση «ασυνήθιστων οργάνων» ή/και αλεατορικών στοιχείων σε ένα κομμάτι διάρκειας τουλάχιστον 4 λεπτών. Τα αλεατορικά στοιχεία είναι: κασέτα προς τα πίσω, αυτοσχεδιασμός με ηχογράφηση ποικίλης ταχύτητας, χρήση πολλαπλών μαγνητοφώνων ταυτόχρονα. Η ασυνήθιστη ενορχήστρωση περιλαμβάνει: μελωδία που παίζεται σε πιστολάκι μαλλιών φράσεις κασέτα προς τα πίσω και ήχους του νερού που στροβιλίζονται σε μια μπανιέρα. Έγραψε σκίτσα και συνέθεσε το κομμάτι για μια εβδομάδα έως 10 ημέρες. Έκανε την τελική παρτιτούρα που εμφανίζεται στο βίντεο το βράδυ πριν από το μάθημα.
Ακρόαση
Μετά από προσεκτική ακρόαση του κειμένου αλλά και πληροφορίες από τον ίδιο τον καλλιτέχνη θα έλεγα ότι το κομμάτι αυτό είναι αλεατορικό καθώς ο καλλιτέχνης έχει διαλέξει ο ίδιος τι χρησιμοποιήθηκε για το τελικό αποτέλεσμα.
Στο έργο αυτό, μιας και όπως προανέφερα είναι αλεατορικό, δεν περιέχει μουσικά όργανα όπως πιάνο, βιολί κλπ. Αλλά όλοι οι ήχοι είναι απο καθημερινά αντικείμενα (πιστολάκι μαλλιών, κασέτα κλπ). Επίσης, καθ’όλη την διάρκεια του κομματιού δεν υπάρχουν αλλαγές στην ένταση παρά μόνο στο τέλος. Στο έργο αυτό εκτός από αλλαγή στην ένταση δεν υπήρχε μεγάλη αλλαγη και στον ρυθμό. Γενικά θα μπορούσα να πώ ότι στο κομμάτι, παρότι είναι ατονικό, δεν υπάρχουν τεράστιες μεταβολές. Όσον αφορά το τι συναίσθημα δίνει και σε τι κλίμα βάζει τον ακροατή, θα έλεγα ότι σε βάζει σε ένα κάπως ανατριχιαστικό κλίμα και σε κάνει να νιώθεις λίγο φόβο. Αυτό λογικά συμβαίνει γιατί και ο τίτλος του τραγουδιού “Fear of drowning” που σημαίνει “φόβος για πνιγμό” σου δίνει να καταλάβεις για το τι κομμάτι επρόκειτο να ακούσεις.
Επίλογος
Με την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής, κατάλαβα καλύτερα κάποια από τα χαρακτηριστικά ενός ατονικού έργου αλλά και συγκεκριμένα την αλεατορικής μουσικής. Έμαθα επίσης για έναν καλλιτέχνη όχι ιδιαίτερα γνωστό και αυτή ήταν και η μόνη μου δυσκολία καθώς μου ήταν δύσκολο να βρώ αρκετές πληροφορίες.
Igor Stravinsky, Ιεροτελεστία της Άνοιξης
Ρ. Α.-Χ. (Γ Χορού), 14 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Stravinsky The Rite of Spring-London Symphony Orchestra-Sir Simon Rattle
Το βίντεο παρουσιάζει την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου, η Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Στραβίνσκι, που ηχογραφήθηκε ζωντανά στο Barbican Center την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2017.
Η ζωή του Igor Fyodorovich Stravinsky
Ο Igor Fyodorovich Stravinsky ήταν Ρώσος συνθέτης, πιανίστας και μαέστρος, αργότερα γαλλικής από το 1934 και αμερικανικής υπηκοότητας από το 1945. Ο Στραβίνσκι γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1882 στην πόλη Oranienbaum στη νότια ακτή του Κόλπου της Φινλανδίας. Πατέρας του, ο Fyodor Ignatievich Stravinsky, ένας Ρώσος μπάσος τραγουδιστής όπερας και ηθοποιός πολωνικής καταγωγής και μητέρα του, η Άννα Kirillovna ήταν μία από τις τέσσερις κόρες ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου του Υπουργείου Περιουσίας του Κιέβου. Ο Ιγκόρ είχε ακόμη 3 αδέλφια, θέτοντας τον ως τρίτο από τους τέσσερις. Ασχολήθηκε με την μουσική σε νεαρή ηλικία και άρχισε τακτικά μαθήματα πιάνου σε ηλικία εννέα ετών, ακολουθούμενη από μαθήματα θεωρίας και σύνθεσης της μουσικής. Σε ηλικία περίπου οκτώ ετών, παρακολούθησε μια παράσταση του μπαλέτου του Τσαϊκόφσκι “Η Ωραία Κοιμωμένη” στο Θέατρο Μαριίνσκι, η οποία ξεκίνησε ένα δια βίου ενδιαφέρον για τα μπαλέτα και τον ίδιο τον συνθέτη.
Οι γονείς του περίμεναν από αυτόν να σπουδάσει νομικά και αυτός στην αρχή ασχολήθηκε με το θέμα. Το 1901, γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, σπουδάζοντας ποινικό δίκαιο και νομική φιλοσοφία, αλλά η παρακολούθηση των διαλέξεων ήταν προαιρετική και υπολόγισε ότι συμμετείχε σε λιγότερες από πενήντα παραδόσεις στα τέσσερα χρόνια των σπουδών του. Το 1902, ο Στραβίνσκι γνώρισε τον Βλαντιμίρ, έναν συμφοιτητή στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, μαλιστα ήθελε να συναντήσει τον πατέρα του Βλαντιμίρ για να συζητήσουν τις μουσικές του φιλοδοξίες. Ο Ρίμσκι-Κόρσακοφ πρότεινε στον Στραβίνσκι να μην μπει στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης αλλά να συνεχίσει ιδιαίτερα θεωρητικά μαθήματα. Μέχρι τη στιγμή του θανάτου του πατέρα του από καρκίνο το 1902, ο Στραβίνσκι περνούσε περισσότερο χρόνο σπουδάζοντας μουσική παρά νομικά.
Το έργο του
Το συνθετικό του έργο περιλαμβάνει όπερες, χοροδράματα με πιο γνωστά την Ιεροτελεστία της Άνοιξης, τον Πετρούσκα και Το Πουλί της Φωτιάς, κομμάτια για ορχήστρα, έργα για πιάνο, μουσική δωματίου, τραγούδια και κομμάτια για φωνή και ορχήστρα. Αλλα έργα του αποτελούν Pulcinella, L’Histoire du soldat, Οιδίπους Τύραννος, Tango και πολλά ακόμη.
Η Ιεροτελεστια της Άνοιξης
Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης είναι ένα έργο μπαλέτου και ορχηστρικής συναυλίας. Γράφτηκε για το 1913 στο Παρίσι εποχή του Σέργκιεβ Ντιάγκιλεφ και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Théâtre des Champs-Élysées στις 29 Μαΐου 1913. Πολλοί έχουν αποκαλέσει την αντίδραση της πρώτης νύχτας «ταραχή» ή «σχεδόν ταραχή», αν και αυτή η διατύπωση δεν προέκυψε παρά τις κριτικές μεταγενέστερων παραστάσεων το 1924, πάνω από μια δεκαετία αργότερα. Η παρτιτούρα του Στραβίνσκι περιέχει πολλά νέα χαρακτηριστικά για την εποχή της, όπως πειράματα σε τονικότητα, μέτρο, ρυθμό, άγχος και παραφωνία. Θεωρούμενη ως ένα από τα πρώτα μοντερνιστικά έργα, η μουσική επηρέασε πολλούς από τους κορυφαίους συνθέτες του 20ού αιώνα και είναι ένα από τα πιο ηχογραφημένα έργα στο κλασσικό ρεπερτόριο.
Το έργο αποτελείται από ξύλινα πνευστά (1 πικολό, 3 φλάουτα,1 άλτο φλάουτο, 4 όμποε, 1 αγγλικό κόρνο, 4 κλαρίνα, 1 κλαρίνο μπάσο, 4 φαγκότα, 1 φαγκότο) αλλά και ορειχάλκινα όργανα (8 κέρατα [κόρνα], 5 τρομπέτες, 3 τρομπόνια, 2 μπάσο τούμπες).
Διαρκεί σχεδόν 35 λεπτά. Μάλιστα, το έργο έχει μια ποικιλία τονικών αλλά και ατονικών σημείων. Ξεκινάει τονικά και σιγά-σιγά γίνεται ατονικό, με κορυφαίο σημείο στα 12 λεπτά έως τα 14. Στην εποχή εκείνη κυριαρχούσαν κατά βάση τα τονικά έργα και αυτό είναι που το κάνει διαφορετικό και πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή. Τέλος, ορισμένα σημεία ακούγονται πολύ επαναστατικά και έντονα σε σχέση με άλλα που είναι πιο χαμηλά.
Ακουστική εντύπωση
Ως αναφορά τις περιοχές που «παίζουν» τα όργανα, υπάρχουν εναλλαγές και είναι ένας από τους λογούς που επέλεξα το συγκεκριμένο έργο. Η μουσική έχει διαφορά κομμάτια και διαφοροποιήσεις καθώς και αλλαγές στη διάθεση του μετατρέποντας το σε αγωνιώδες ή και θλιβερό. Στην αρχή μάλιστα, μας δίνει την εντύπωση πως θα είναι τονικό. Τέλος, υπάρχουν και επαναλαμβανόμενα αλλά και εναλλασσόμενα τμήματα ενώ σε ορισμένα σημεία αρχίζει να αποκτά ρυθμό, όμως παραμένει ατονικό.
Επίλογος
Στην συγκεκριμένη εργασία δεν μπορώ να πω ότι αντιμετώπισα δυσκολίες. Το μόνο που θεωρώ πως ήταν αρκετά απαιτητικό ήταν η επιλογή του έργου καθώς ορισμένα κομμάτια όπως και αυτό που επέλεξα έχει και τονικά και ατονικά σημεία.
Πηγή:
- https://en.wikipedia.org
Anton Webern, Σονάτα για τσέλο και πιάνο
Σ. Κ. (Γ Χορού), 12 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Anton Webern-Sonata for Cello and Piano- 1914-Score-Video
Anton Webern
Ο Άντον Φρίντριχ Βίλχελμ φον Βέμπερν, γνωστός απλώς ως Anton Webern, ήταν Αυστριακός συνθέτης και μαέστρος. Γεννήθηκε στη Βιέννη. Σπούδασε σύνθεση υπό τον Άρνολντ Σένμπεργκ όπου συναντήθηκε με τον Άλμπαν Μπεργκ. Και οι δύο αυτές σχέσεις θα ήταν οι πιο σημαντικές στη ζωή του για τη διαμόρφωση της δικής του μουσικής κατεύθυνσης. Μετά την αποφοίτησή του, ανέλαβε θέσεις σε θέατρα διαφόρων πόλεων όπως το Ischl, Teplitz, Danzig, Stettin και Πράγα πριν από την επιστροφή του στη Βιέννη. Εκεί βοήθησε τον Σένμπεργκ στην εταιρεία του για ιδιωτικές μουσικές παραστάσεις από το 1918 έως το 1922 και διεύθυνε τη “Συμφωνική Ορχήστρα Εργαζομένων της Βιέννης”.
Ο Βέμπερν δεν ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός συνθέτης. Μόλις τριάντα μία από τις συνθέσεις του είχαν δημοσιευθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ωστόσο, η επιρροή του για μεταγενέστερους συνθέτες, και ιδιαίτερα για τη μεταπολεμική πρωτοπορία, ήταν τεράστια. Τα ώριμα του έργα, με τη χρήση της δωδεκάφθογγης τεχνικής του Άρνολντ Σένμπεργκ, είναι υφασμένα με σαφήνεια και συναισθηματική ψυχρότητα που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό αρκέτους συνθέτες. Όπως σχεδόν κάθε συνθέτης ο οποίος είχε μια καριέρα αξιόλογου χρονικού μήκους, η μουσική του άλλαξε στην πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, χαρακτηρίζεται από λακωνική υφή, μέσω της οποίας μπορεί να ακουστεί ξεκάθαρα η κάθε νότα. Χρησιμοποιεί προσεκτικά επιλεγμένα ηχοχρώματα, που συχνά οδηγούσαν σε πολύ λεπτομερείς οδηγίες για τους εκτελεστές της μουσικής του και σε εξελιγμένες ενορχηστρωτικές μεθόδους (π.χ. απαλό παίξιμο πνευστών κλπ), ευρείες μελωδικές γραμμές και συχνά άλματα μεγαλύτερα της οκτάβας.
Τα πρώτα έργα του Βέμπερν χαρακτηρίζονται από ένα όψιμο Ρομαντικό στυλ. Αυτά δεν δημοσιεύονται ούτε εκτελούνται κατά τη διάρκεια της ζωής του, αν και ορισμένα εκτελούνται πλέον σήμερα. Όπως το ορχηστικό ποίημα Im Sommerwind (1904) και το Langsamer Satz (1905) για κουαρτέτο εγχόρδων.
Το έργο: Σονάτα για τσέλο και πιάνο
Ιστορικά στοιχεία
Γραφτηκε το 1914 αλλά έπεσε στην αφάνεια μέχρι που ο μελετητής του Βέμπερν, Χανς Μόλντενχάουερ, ανακάλυψε το χειρόγραφο (μαζί με μια χούφτα άλλα χειρόγραφα του Βέμπερν που δεν είχαν ξαναφανεί, συμπεριλαμβανομένων των “Δύο Κομμάτια για βιολοντσέλο και πιάνο”) σε μια παλιά ευρωπαϊκή σοφίτα στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Η Σονάτα για Τσέλο του Anton Webern υποτίθεται ότι ήταν δώρο γενεθλίων για τον πατέρα του. Στη μέση της δουλειάς του ωστόσο, ο Webern αποφάσισε να δώσει στον πατέρα του τα “Three Little Pieces” για τσέλο και πιάνο, και διέκοψε τη δουλειά στη Σονάτα, για να μην επιστρέψει ποτέ σε αυτήν. Οι επιστολές που έγραψε ο Webern φαίνεται να δείχνουν ότι σχεδίαζε το έργο σε δύο μέρη. Υπάρχει μόνο ένα μέρος. Εκτελέστηκε για πρώτη φορά το 1970 από τον τσελίστα Γκρέγκορ Πιατιγκόρσκι, στην ίδια συναυλία που εισήγαγε για πρώτη φορά τον κόσμο στο πολύ παλαιότερο και πολύ διαφορετικού ύφους “Two Pieces” (1899).
Δομικά στοιχεία
Το ένα κίνημα που υπάρχει αυτής της επίδοξης Σονάτας είναι ένα καλό παράδειγμα του είδους της μουσικής που έγραφε ο Βέμπερν στα χρόνια του πολέμου -φυσικά δεν είναι δωδεκατονική (ο Σαίνμπεργκ δεν θα χρησιμοποιούσε τη δωδεκατονική γλώσσα για πολλά χρόνια) αλλά είναι κοφτερό και ρυθμικά αιχμηρό με αυτόν τον μοναδικό Webernian τρόπο.
Ξαφνικές και εκρηκτικές δυναμικές αλλαγές κυριαρχούν, όπως στην αρχή του κομματιού, όταν ένα ζευγάρι fortissimo και τριπλό-fortissimo παραμερίζονται ξαφνικά υπέρ ενός ποντιτσέλου [σ.τ.δ. βλ: ponticello] ψίθυρου από το τσέλο, που είναι το ίδιο. Αμέσως κυριαρχείται από μια άλλη έκρηξη fortissimo. Στα μέσα του κομματιού (πράγματι, σχεδόν ακριβώς στο μέσο: γραμμή 20 από 41) ο Webern λεπταίνει δραματικά την υφή, ενώ ταυτόχρονα αντικαθιστά το προηγούμενο Sehr bewegt (Πολύ κινούμενο) με ένα Zart bewegt (Απαλά κινούμενα σχέδια). Οι κακοφωνικές πολυρυθμικές αντιπαραθέσεις μειώνονται για πολλά μέτρα, καθώς θεωρείται ως ένας πιο ήσυχος, πιο legato τρόπος, αλλά όταν έρχεται η ώρα για το τελικό κλείσιμο του μέρους, ο Webern επιστρέφει στις ταραγμένες, διακεκομμένες πρακτικές του ανοίγματος
Ο διάλογος του βιολιού και του πιάνου με ασυνήθιστα μεγάλα τονικά άλματα συναρπάζει τον ακροατή. Στο έργο τα ήρεμα μέτρα διαδέχονται τα πιο έντονα κι δραματικά κι αντιστρόφως. Ο ρυθμός είναι χαώδης κι υπάρχουν εξαιρετικές μεταπτώσεις στη δυναμική του κομματιού. Επιπροσθέτως το μυστηριώδες ηχόχρωμα φέρνει στον αποδέκτη μια αίσθηση αγωνίας και πάθους.
Επίλογος
Με αφορμή αυτήν την εργασία μου δόθηκε η ευκαιρία να εμβαθύνω στο θέμα της ατονικής μουσικής κι να διευρύνω τους ορίζοντες μου σε αυτό το είδος. Αφιέρωσα αρκετό χρόνο και μου άρεσε ιδιαίτερα που αποκόμισα αυτές της γνώσεις!
Σύνδεσμοι
Igor Stravinsky, Ιεροτελεστία της Άνοιξης
Τ. Α. (Γ Χορού), 15 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Igor Stravinsky - The Rite of Spring -1913
Igor Stravinsky
Ο Igor Stravinsky ήταν παιδί του Fyodor Stravinsky, του κεντρικού μπάσου τραγουδιστή στην Imperial Opera της Αγίας Πετρούπολης, και της Anna, το γένος Kholodovskaya, από μια παλιά κλασσική ρωσική οικογένεια. Σε κάθε περίπτωση, η δική του μελωδική κλίση προέκυψε σταδιακά. Ως παιδί του δόθηκαν μουσικά ερεθίσματα. Ωστόσο, σε εκείνο το σημείο επικεντρώθηκε στις σπουδές του πάνω στα νομικά και στην φιλοσοφία, στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης (αποφοίτησε το 1905), και μόλις βήμα προς βήμα συνειδητοποίησε την απασχόλησή του στη μελωδική δομή. Το 1902 έδειξε ένα μέρος των αρχικών του συνθέσεων στον συνθέτη Nikolay Rimsky-Korsakov (του οποίου το παιδί Βλαντιμίρ ήταν συμφοιτητής του στην Νομική) και ο Rimsky-Korsakov ήταν αρκετά έκθαμβος ώστε να συναινέσει να δεχτεί τον Stravinsky ως μαθητή για ιδιαίτερα μαθήματα, ενώ ταυτόχρονα τον παρότρυνε να μην εισέλθει στο κέντρο για την τυπική μουσική εκπαίδευση. Μέχρι τον θάνατο του μέντορά του το 1908, ο Στραβίνσκι είχε δημιουργήσει πολλά έργα, μεταξύ των οποίων μια Σονάτα για πιάνο σε φα ελάσσονα (1903–04), μια Συμφωνία σε Μείζονα (1907), την οποία κατέγραψε ως “Opus 1”. και ένα σύντομο ορχηστρικό κομμάτι, Feu d’artifice (“Πυροτεχνήματα”, που συντέθηκε το 1908).
Το 1909 το έργο “Feu d’artifice” παρουσιάστηκε σε μια παράσταση στην Αγία Πετρούπολη. Στο κοινό ήταν και ο μάνατζερ Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, ο οποίος τότε ήθελε να γνωρίσει τη ρωσική μουσική και δεξιοτεχνία στα δυτικό κοινό. Όπως ο Στραβίνσκι, έτσι και ο Ντιάγκιλεφ είχε αρχικά επικεντρωθεί στη νομικη, αλλά το κέρδισε ο κόσμος του θεάματος.
Έχοντας ακούσει το Feu d’artifice, κινήθηκε προς τον Στραβίνσκι, αρχικά με μια πρόσκληση για βοήθεια στην οργάνωση μουσικής από τον Σοπέν για να κάνει νέα σχέδια παιχνιδιού για τον έντεχνο χορό Les Sylphides. Ο Στραβίνσκι ασχολήθηκε με το αρχικό Νυχτερινό σε A-level major και το τέλος Grande valse brillante. Το βραβείο του ήταν πολύ μεγαλύτερη αποστολή, να συνθέσει τη μουσική για έναν άλλο έντεχνο χορό, το The Firebird (L’oiseau de feu) για τη σεζόν του 1910.
Ο Στραβίνσκι διαχειρίστηκε την πιο κρύα εποχή του έτους 1909–1910, σε στενή σχέση με τον Φόκιν που διασκεύαζε το The Firebird. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Στραβίνσκι έκανε τον συνεργάτη του Νιζίνσκι. Το Firebird έκανε το ντεμπούτο του στις 25 Ιουνίου 1910, με την Ταμάρα Καρσαβίνα ως πρωταγωνίστρια, και ήταν ένα απίστευτο δημόσιο επίτευγμα. Αυτό εξασφάλιζε ότι η συνεργασία Ντιαγκίλεφ-Στραβίνσκι θα προχωρούσε, στο κύριο παράδειγμα με την Petrushka (1911) και στη συνέχεια την Ιεροτελεστία της Άνοιξης.
Η σκέψη για το έργο ήρθε στον Στραβίνσκι το 1910 όταν έφτιαχνε το “The Firebird” για τον σκηνοθέτη Diaghilev και τα “Ballets Russes”. Ο συνθέτης άφησε το εγχείρημα στην άκρη για ένα χρόνο ενώ συνέθετε την Petrushka, τη δεύτερη αποτελεσματική παρτιτούρα του για τον Diaghilev, προτού βυθιστεί στην “Ιεροτελεστία” στα τέλη της Άνοιξης του 1911. Ο λαογράφος Nikolai Roerich έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καινοτόμο στρατηγική, δίνοντας σχέδια του Στραβίνσκι από σκηνές καταγεγραμμένων εθίμων. Η παρτιτούρα γράφτηκε σε ένα μισθωμένο σπίτι στο Clarens, στην Ελβετία, σε ένα μικρό δωμάτιο με ελάχιστα επαρκή χώρο για ένα όρθιο πιάνο, ένα τραπέζι και δύο θέσεις. Ο Στραβίνσκι τελείωσε το κομμάτι, δύο κομμάτια γενικά ισοδύναμου μήκους, στις αρχές του 1912 και ολοκλήρωσε τα όργανα πριν από το καλοκαίρι. Το ντεμπούτο του, στο Θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων στις 29 Μαΐου 1913, σε σκηνοθεσία Pierre Monteux, προκάλεσε αμηχανία. Το έργο ήταν ένα τόσο άγριο άκουσμα από κάθε μελωδική πρακτική που είχε προηγηθεί, όπου σε πολλά άτομα φαινόταν σαν φιλοτεχνημένο από μανιακό. Το “Rite of Spring” αφηγείται την ιστορία μιας σλαβικής φυλής που γιορτάζει την επιστροφή της Άνοιξης. Αλλά δεν είναι ειρηνική γιορτή: επιλέγουν μια νεαρή κοπέλα να θυσιάσουν, και εκείνη χορεύει μέχρι θανάτου.
Part I: L’Adoration de la Terre (Adoration of the Earth)
| Episode | English translation | Synopsis |
|---|---|---|
| Introduction | Introduction | Before the curtain rises, an orchestral introduction resembles |
| Les Augures printaniers | Augurs of Spring | The celebration of spring begins in the hills. An old woman enters and begins to foretell the future. |
| Jeu du rapt | Ritual of Abduction | Young girls arrive from the river, in single file. They begin the “Dance of the Abduction”. |
| Rondes printanières | Spring Rounds | The young girls dance the Khorovod, the “Spring Rounds”. |
| Jeux des cités rivales | Ritual of the Rival Tribes | The people divide into two groups in opposition to each other, and begin the “Ritual of the Rival Tribes”. |
| Cortège du sage: Le Sage | Procession of the Sage: The Sage | A holy procession leads to the entry of the wise elders, headed by the Sage who brings the games to a pause and blesses the earth |
| Danse de la terre | Dance of the Earth | The people break into a passionate dance, sanctifying and becoming one with the earth. |
Part II: Le Sacrifice (The Sacrifice)
| Episode | English translation | Synopsis |
|---|---|---|
| Introduction | Introduction | Εισαγωγή |
| Cercles mystérieux des adolescentes | Mystic Circles of the Young Girls | The young girls engage in mysterious games, walking in circles. |
| Glorification de l’élue | Glorification of the Chosen One | One of the young girls is selected by fate, being twice caught in the perpetual circle, and is honoured as the “Chosen One” with a martial dance. |
| Évocation des ancêtres | Evocation of the Ancestors | In a brief dance, the young girls invoke the ancestors. |
| Action rituelle des ancêtres | Ritual Action of the Ancestors | The Chosen One is entrusted to the care of the old wise men. |
| Danse sacrale (L’Élue) | Sacrificial Dance | The Chosen One dances to death in the presence of the old men, in the great “Sacrificial Dance”. |
Οι εκτελεστές του έργου στο βίντεο που επέλεξα είναι η φιλαρμονική ορχήστρα της Νέας Υόρκης και η χρονολογία ηχογράφησης είναι το 1958 . Η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, επίσημα η Φιλαρμονική-Συμφωνική Εταιρεία της Νέας Υόρκης, Inc. παγκοσμίως γνωστή ως Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης ή Φιλαρμονική-Συμφωνική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης. Είναι ένα από τα κύρια αμερικάνικα σύνολα που αναφέρεται ως το “Enormous Five”. Το σπίτι της Φιλαρμονικής είναι το David Geffen Hall, που βρίσκεται στο Lincoln Center for the Performing Arts της Νέας Υόρκης. Η Συμφωνική ιδρύθηκε το 1842 και είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους μουσικούς οργανισμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και ο πιο εδραιωμένος από τα “Enormous Five” σύνολα. Η εκπληκτική 14.000η παράσταση δόθηκε τον Δεκέμβριο του 2004.
Αυτό το έργο είναι ατμοσφαιρικό, δυνατό, εμπνευσμένο, προσεγμένο και πραγματικά κλασικό. Κάποιοι μπορεί να το επικρίνουν ότι είναι υπερβολικό από την αδυσώπητη αγριότητα, αλλά ακόμη και οι επικριτές του πρέπει να παραδεχτούν ότι η απόδοσή του είναι η πιο ελκυστική και ακουστικά ανώτερη της εποχής. Πρέπει να είναι. Στην πραγματικότητα, στην ηχογράφηση του 1958, ο ήχος είναι πολύ λεπτομερής συνολικά. Η εισαγωγή, όπου το φαγκότο ακούγεται λίγο ανομοιόμορφο, είναι το μόνο τμήμα του έργου που μπορεί να επικριθεί αρκετά. Αλλά η μουσική εδώ είναι αποτελεσματική, γεμάτη σκοτεινή ατμόσφαιρα και προαίσθημα, οπότε μπορεί να είναι ακριβές.
Επίλογος
Το έργο είναι ένα πολύ κάλο παράδειγμα ατονικής μουσικής καθώς και είναι ένα αριστούργημα. Παρόλο που η συλλογή και η μετάφραση του υλικού για αυτή την εργασία ήταν δύσκολη, απόλαυσα πραγματικά την δημιουργία αυτής της εργασίας. Χάρις αυτή την εργασία ανακάλυψα αυτό το φοβερό κομμάτι.
Links :
Νίκος Σκαλκώτας, Κονσέρτο για βιολί, πιάνο και ορχήστρα
Τ. Ε. (Γ Χορού), 4 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: Nikos Skalkottas: Concerto for violin, piano and orchestra
Ενορχήστρωση: Γιάννης Σαμπροβαλάκης
Βιολί: Γιώργος Δεμερτζής
Πιάνο: Βασίλης Βαρβαρέσος
Μουσική διεύθυνση: Βύρων Φιδετζής
Νίκος Σκαλκώτας
Ο συνθέτης Νίκος Σκαλκώτας γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1904 και απεβίωσε τον Σεπτέμβριο του 1949, δυστυχώς επέζησε μόνο 45 χρόνια. Σύνθετε κυρίως σύγχρονη κλασική μουσική, παρόλα αυτά, είχε επιρροές τόσο από την κλασική μουσική όσο και από την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Επίσης ήταν μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής. Η μουσική του είχε τρεις περιόδους, η μία ήταν το 1927 – 1938 όπου ο Σκαλκώτας βρισκόταν στην Γερμανία. Τρία από τα πιο σημαντικά έργα αυτής της περιόδου ήταν το Οκετό, το Πιάνο Τρίο και η Συμφωνική Σουίτα Νο1.
Η δεύτερη ήταν το 1938 – 1945. Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά με ηρωικότερη διάθεση. Τα τρία πιο δημοφιλή εκείνης της περιόδου είναι το Κονσέρτο για πιάνο και δέκα πνευστά όργανα, η επιστροφή του Οδυσσέα και τα 32 κομμάτια για πιάνο.
Κατά την τρίτη περίοδο 1946- 1949 σύνθεσε και τα τελευταία του έργα πριν το θάνατο του τα οποία ήταν Η θάλασσα, ο Ελληνικός χορός σε Ντο Ελασσόνα και το Κονσέρτο για για βιολί, πιάνο και ορχήστρα όπου θα αναφερθούμε και εμείς σήμερα. Στη συγκεκριμένη παράσταση, το έργο παίχτηκε από την Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών στις 13 Φεβρουαρίου του 2018 στο Μέγαρο Μουσικής.
Κονσέρτο για βιολί, πιάνο και ορχήστρα, εντυπώσεις
Το έργο ανήκει στην κατηγορία δωδεκάφθογγων. Στο δικό μου αυτί, σε κάποια συγκεκριμένα σημεία ακούγεται κάτι πολύ όμορφο, ήσυχο και ήρεμο. Με βοηθάει να συγκεντρωθώ και να χαλαρώσω. Παρόλα αυτά είναι πολύ δυναμικό και σαν κατεύθυνση χορού που είμαι μου βγάζει κάτι πολύ χορευτικό. Θα ήθελα πολύ να δουλέψω πάνω σε μια χορογραφία με αυτήν την μουσική είναι ό,τι πρέπει. Εξαιρετική δουλεία για έναν κοινό άνθρωπο που δεν έχει γνώσεις πάνω στην μουσική. Δυσκολεύτηκα να βρω κάποιες πληροφορίες αλλά πιστεύω ότι έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα.
Πηγές:
https://el.wikipedia.org/wiki/Νίκος_Σκαλκώτας
Charles Edward Ives, Variations on "America"
Χ. Σ. (Γ Χορού), 14 Δεκεμβρίου 2021
Βίντεο: IVES Variations on "America"
Το έργο ενορχηστρώθηκε το 1964 από τον William Schuman και μεταγράφηκε το 1968 από τον William Rhodes.
Τσαρλς Έντουαρτ Άιβς
Ο Τσαρλς Έντουαρτ Άιβς, γεννήθηκε στις 20 Οκτωβρίου το 1874 και απεβίωσε στις 19 Μαίου το 1954. Είχε αμερικάνικη υπηκοότητα και είναι ένας από τους κορυφαίους και γνωστούς συνθέτες στην εποχή του 20ο αιώνα. Ήταν επίσης εκπρόσωπος του μοντερνισμού. Ήταν ένας από τους πρώτους Αμερικάνους συνθέτες ο οποίος ήταν ο ποιό αγαπητός και ήταν γνωστός σε όλον τον πλανήτη (παγκοσμίως) αν και κατά την διάρκεια της ζωής του χάθηκε το έργο του δηλαδή η μουσική του, ο Μοντερνισμός και πολλά έργα του δεν έχουν ακουστεί για πολλά χρόνια!
Σιγά σιγά ο Τσάρλς Άιβς ονομάστηκε αυθεντικός και γνήσιος Αμερικάνος επειδή την αμερικάνικη λαϊκή μουσική με την θρησκευτική παραδοσιακή μουσική την έκανε μία με την ευρωπαϊκή μουσική δηλαδή συνδύασε και τις 3 μαζί αποδεικνύοντας σε όλο τον κόσμο ότι ήταν ένας από τους δημοφιλέστερους και πρώτους συνθέτες που τόλμησαν ένα πρόγραμμα πειραματικής μουσικής με πολλές μουσικές καινοτομίες του 20ου αιώνα.
Επίσης ο Τσάρλς Άιβς σπούδασε στο πανεπιστήμιο Γέιλ και Χάρβαρντ και Hopkins School. Σημαντικά του έργα ήταν το variations on "America" και η δημοφιλής “Symphony no. 3”. Επίσης στην ηλικία των 12 έπαιξε τύμπανο και άλλα όργανα στην μπάντα όπου είχε ο πατέρας του. Στα 14 του, έγινε μέλος της εκκλησίας και έγραψε διάφορους ύμνους και τραγούδια για την εκκλησία. Έτσι σιγά σιγά, το έργο του διαδόθηκε παντού. Αργότερα συνέθεσε παραλλαγές για το εκκλησιαστικό όργανο για την 4η Ιουλίου. Το θέμα του ήταν παρόμοιο με εκείνου του εθνικού ύμνου της Αγγλίας. Ακόμη και σήμερα, το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση προς τους εκτελεστές.
Variations on "America"
To Variations on "America" γράφτηκε το έτος 1891 όταν ο Άιβς ήταν 17 χρονών και ήταν αρχικά μία σύνθεση για όργανο. Ήταν μια διασκευή μιας παραδοσιακής μελωδίας, γνωστή ως My Country, και ήταν τότε ύμνος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η μελωδία αναγνωρίζεται επίσης ευρέως στην ενορχήστρωση του Thomas Arne ως Βρετανικός Εθνικός Ύμνος και στους πρώην ύμνους της Ρωσίας, της Ελβετίας και της Γερμανίας, καθώς και ως ο σημερινός εθνικός ύμνος του Λιχτενστάιν και ο βασιλικός ύμνος της Νορβηγίας.
Οι παραλλαγές είναι ένα πνευματώδες, ασεβές κομμάτι για όργανο, πιθανότατα χαρακτηριστικό ενός εφηβικού φαινομένου όπως ο Άιβς. Σύμφωνα με τους βιογράφους του, το κομμάτι έπαιξε ο Ives σε ρεσιτάλ οργάνων στον ναό των Μεθοδιστών στο Brewster της Νέας Υόρκης, την ίδια χρονιά. Στη συναυλία του Μπρούστερ, ο πατέρας του δεν τον άφησε να παίξει τις σελίδες με κανόνες σε δύο ή τρείς τόνους ταυτόχρονα, επειδή ήταν ακατάλληλοι για εκκλησιαστική παράσταση και θα αναστάτωσαν τις ηλικιωμένες κυρίες.
Μουσική ακρόαση
Την μουσική στην αρχή την βρίσκω πολύ ευχάριστη διότι συνέθετε παραλλαγές για το εκκληστικό όργανο της 4ης Ιουλίου δηλαδή την διακήρυξη της ανεξαρτησίας όπου είναι η εθνική γιορτή των Αμερικανών και απηχούσε τις ιδέες του διαφωτισμού και είχε συνταχθεί από τον Τόμας Τζέφερσον και από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο. Όμως, μετά από το 3:57 του βίντεο, μου προκαλεί μία δυσαρέσκεια και θλίψη δίοτι μου βγάζει ένα ψυχρό συναίσθημα. Τα όργανα τα οποία παίζονται είναι ντράμς, τρομπέτα, βιολί, πιάνο, άρπα, βιολοντσέλο και οι περιοχές που παίζουν τα όργανα είναι και ψηλές και χαμηλές.
Επίλογος
Από την εργασία αυτή όλα μου έκαναν εντύπωση και όχι κάτι συγκεκριμένο και έμαθα πολλά πράγματα για τον μοντερνιμό που με εντυπωσίασαν και δεν αντιμετώπισα καμία απολύτως δυσκολία!
[σ.τ.δ: Στην αρχική μορφή του έργου, οι τελευταίες παραλλαγές έχουν έντονα στοιχεία διάλυσης τονικότητας: βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Variations_on_%22America%22 και Charles Ives - Variations on ‘America’ for Organ]